Συνέντευξη με τη Γλυκερία - τεύχος 8 (2003)

Γλυκερία

Η διάρκεια θέλει σωστές επιλογές

του Ηλία Βολιότη – Καπετανάκη

(Πηγή: Μετρονόμος, τεύχος 8, 2003)

Είναι κάποιοι τραγουδιστές που αντέχουν στον χρόνο. Μιλάμε για τους σύγχρονούς μας που αν και οι μόδες αλλάζουν με κινηματογραφική ταχύτητα, αυτοί κατορθώνουν να βρίσκονται, όχι στο ανυπόληπτο πια προσκήνιο της επικαιρότητας, αλλά μέσα στο λαϊκό τραγούδι, να το υπηρετούν κατά τεκμήριο σωστά. Αν και αποφεύγουν όπως ο διάβολος το λιβάνι τα σκάνδαλα και τα τηλεοπτικά παράθυρα, να έχουν πάντα ένα δυναμικό κοινό. Μολονότι είναι πασιφανές ότι τα νυχτερινά κέντρα βυθίζονται ολοένα στην κρίση και κάθε πέρσι και καλύτερα, αυτοί έχουν απήχηση στα μαγαζιά όπου δουλεύουν. Παρότι ο εύκολος δρόμος της σκυλάδικης υποκουλτούρας έχει γίνει πια τεράστια λεωφόρος με χιλιάδες εφήμερα αστεράκια, αυτοί οι τραγουδιστές ακόμα λένε άσματα που τουλάχιστον δεν προσβάλλουν την αισθητική τους συμβάλλοντας στη σωστή ψυχαγωγία. Ένας λόγος παραπάνω για τις τραγουδίστριες, αφού το γυναικείο φύλο γίνεται σήμερα το υπ' αριθμόν ένα ευτελές καταναλώσιμο προϊόν για τα εμπορικά κυκλώματα. Όλα αυτά μας δημιούργησαν την επιθυμία να συνομιλήσουμε με τη Γλυκερία, ακριβώς γιατί είναι από τις, δυστυχώς, λίγες περιπτώσεις στο ελληνικό τραγούδι με διάρκεια και σταθερό προσανατολισμό στις καλλιτεχνικές της επιλογές.

Να ξεκινήσουμε από... την αρχή. Τόσα χρόνια στο τραγούδι, ποια ήταν η αφετηρία;

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου υπάρχει πάρα πολύ τραγούδι στην οικογένεια και στον τόπο μου. Ένας μπαμπάς και μια μαμά καλλίφωνοι, πολλά γλέντια. Το τραγούδι πέρασε πολύ εύκολα μέσα μου και έμεινε εκεί πέρα. Είχα την τύχη να διαθέτω αυτό που χρειάζεται ένας τραγουδιστής, την φωνή και το ταλέντο.

Να θυμηθούμε το πρώτο σας πάλκο;

Η πρώτη μου επαγγελματική εμφάνιση ήταν σε μια μικρή ταβέρνα στην Πλάκα. Όταν ξεκίνησα, παιζόταν παντού αρκετά καλό λαϊκό τραγούδι. Αυτό με βοήθησε πολύ γιατί στον συγκεκριμένο χώρο είχα την δυνατότητα να λέω αρκετά τραγούδια. Δεν ήμουν δηλαδή μια νεοεμφανιζόμενη που έλεγε μόνο ένα τραγούδι.

Μια παρένθεση. Σήμερα οι νεοεμφανιζόμενες λένε πολύ λίγα τραγούδια...

Είναι ανάλογα με τα προγράμματα, με το τι θέλει ο κόσμος και πόσοι τραγουδιστές συνεργάζονται σε ένα συγκεκριμένο πάλκο. Στα ολιγομελή σχήματα υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα στα νέα παιδιά να παρουσιάζουν την δουλειά τους.

Εσείς αφήνετε πεδίο δράσης στους νέους ή τους επισκιάζετε, τους «σβήνετε»; -για να το πω πιο λαϊκά...

Βέβαια, ιδιαίτερα άμα είναι και καλοί, έχουν ακόμα πιο μεγάλο πεδίο. Εδώ στο Χάραμα, τα παιδιά κρατούν αρκετό μέρος του προγράμματος .

Δεν έχετε το αίσθημα ανασφάλειας, όπως άλλες τραγουδίστριες: Ναι βέβαια είμαι φτασμένη, αλλά να μην ξεπεταχτεί και κανένα φυντάνι;

Καθόλου! Δεν ξέρω τι κάνουν άλλες τραγουδίστριες, αλλά εγώ κρίνω πάντα βάσει του ταλέντου και της αξίας καθενός. Δεν έχω καμιά ανασφάλεια απέναντι στους συναδέλφους μου γιατί πιστεύω ότι ίσα-ίσα οι καλοί τραγουδιστές κάνουν πολύ καλό στην όλη πορεία του λαϊκού τραγουδιού.

Στο κέντρο όμως είναι πιο καθημερινός ο ανταγωνισμός. Ισχύει αυτό που λένε στον στρατό «ο παλιός είναι αλλιώς αλλά ο νέος είναι ωραίος;»

Το αντίθετο. Σου δίνει σοβαρή ώθηση όταν έχεις καλούς τραγουδιστές μαζί σου. Πολύ σε ανεβάζει και σένα και όλο το πρόγραμμα αυτή η άμιλλα στο πάλκο.

Κλείνει η παρένθεση, ποιος ήταν ο πρώτος σας δίσκος;

Τον πρώτο δίσκο έγραψε ο Απόστολος Καλδάρας σε στίχους διαφόρων στιχουργών. Ήταν και μια επανεκτέλεση σε στίχους Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Ήταν... φοβερά καλό για μένα! Ευτυχής σύμπτωση να τραγουδήσω Καλδάρα, ο οποίος στα πρώτα μου βήματα στάθηκε σαν πατέρας. Με δίδαξε πώς να πω τα τραγούδια. Είχε ένα δικό του τρόπο να λέει στους τραγουδιστές πώς να ερμηνεύουν τα τραγούδια του και...

Άλλη μια παρένθεση εδώ. Τελικά μου φαίνεται ότι βγαίνει πολύ... παρενθετική η συνομιλία μας και μου αρέσει αυτό. Όλοι οι παλιοί δημιουργοί –και 'σεις ευτυχήσατε να γνωρίσετε κάποιους– γράφανε τα τραγούδια πάνω στην φωνή του κάθε τραγουδιστή. Πώς αντιμετωπίζετε σήμερα τα τραγούδια που συνήθως είναι τυποποιημένα και στο πόδι;

Το αντιμετωπίζω όπως όλα όσα συμβαίνουν στη σύγχρονη ζωή. Είναι κοινωνικό φαινόμενο αυτή η πορεία του τραγουδιού σήμερα. Δεν μπορεί το τραγούδι να ξεφύγει από την ρότα των πραγμάτων.

Πέρα από το κοινωνικό υπόβαθρο. Μια σπουδαία τραγουδίστρια πώς αισθάνεται όταν στο ξεκίνημά της έχει ένα Καλδάρα και σήμερα ένα κομπιούτερ που ορίζει ότι το τάδε πρέπει να κυκλοφορήσει σε δίσκο γιατί θα είναι εμπορικό;

Δεν υπάρχουν παντού κομπιούτερ. Ξέρουμε τώρα, είναι μετρημένοι αυτοί που βάζουν τα κομπιουτεράκια τους και βγάζουν τραγούδια. Εγώ αυτούς δεν τους προτιμώ, ακολουθώ άλλο δρόμο.

Σήμερα ο «φιρμάτος» τραγουδιστής δεν ακούει τον συνθέτη. Εσείς;

Νομίζω ότι πάντα δίνω μεγάλη σημασία στην άποψη του συνθέτη για το τραγούδι του. Όταν κάνω πρόβα με ακούει και ό,τι δεν του αρέσει, μου προσδιορίζει κάποια σημεία που θα ήθελε να τα πω με ένα τρόπο. Δεν υπάρχει επιβολή. Γιατί, ξέρετε, οι άλλοι που θέλουν πρόχειρο πράγμα δεν έρχονται σε σένα. Ξέρουν ποια είμαι, πως τραγουδάω. Συνήθως με βοηθάει να δέχομαι τις παρεμβάσεις του συνθέτη για το συγκεκριμένο τραγούδι που έχει δημιουργήσει.

Άλλωστε και ο τραγουδιστής μπορεί να κάνει κάποια εύστοχη παρέμβαση στον συνθέτη...

Βέβαια! Υπάρχει συνεργασία. Θα έλεγα ότι το όμορφο τραγούδι βγαίνει μόνο με την καλή συνεργασία όλων των συντελεστών.

Πάει και αυτή η παρένθεση. Άμα κάνετε απολογισμό της πολύχρονης καριέρας σας με τρεις λέξεις τι θα λέγατε;

Το πιο σπουδαίο είναι πως αυτή η πορεία ήταν πολύ ωφέλιμη για μένα. Ωφέλιμη σε τι; Με έβαλε στον σωστό δρόμο σαν άνθρωπο, μπόρεσα πιο καλά να καταλάβω τους συνανθρώπους μου.

Μπορείτε να το κάνετε αυτό... λιανά; Γιατί η νύχτα είναι και δύσκολη...

Ναι, είναι λίγο περίεργη. Εμένα αντιθέτως με έκανε καλύτερο άνθρωπο. Γιατί; Έρχεσαι σε επικοινωνία με πάρα πολύ κόσμο. Είχα τη δυνατότητα από πολύ νωρίς να μπορώ να ξεχωρίζω, να βλέπω τους χαρακτήρες των ανθρώπων, να βλέπω τις αντιδράσεις την ώρα που πίνουν ένα ποτό, την ώρα που ακούνε ένα τραγούδι και τους αρέσει ή δεν τους αρέσει. Από εκεί και πέρα, ψέματα θα ήταν να πω ότι δεν συγκινείται κανείς όταν φθάνει κάπου, όταν τον αναγνωρίζει ο κόσμος. Ο καθένας θέλει να αναγνωριστεί σ' αυτό που κάνει. Απλά αυτό που κάνουμε εμείς έχει μεγάλη προβολή.

Οι εξαιρέσεις επιβεβαιώνουν τον κανόνα, αλλά έχει αλλάξει πολύ η σχέση κοινού και καλλιτέχνη. Ο φτασμένος τραγουδιστής σήμερα δεν δίνει τον εαυτό του, είναι περισσότερο ένας τυπικός διεκπεραιωτής. Ανεβαίνει λέει με το σχετικό χαβαλέ τα τραγούδια του και αύριο πάλι τα ίδια. Εσείς πώς αισθάνεστε;

Εγώ δεν αισθάνομαι έτσι, ξοδεύομαι. Ξοδεύομαι πάρα πολύ στο τραγούδι. Ποτέ δεν επαναπαύτηκα. Κάθε μέρα επικοινωνώ με τον κόσμο. Εκτός ίσως από κάποιες εξαιρέσεις που σαν άνθρωπος μπορεί να σου συμβαίνει κάτι, αλλά και πάλι το κοινό δεν θα καταλάβει τίποτα.

Είναι δυνατόν να επικοινωνείτε καθημερινά με το κοινό;

Ναι είναι! Εκτός αν ο κόσμος δεν δείχνει διάθεση να επικοινωνήσει μαζί μου, οπότε κάνω τις προσπάθειές μου, τις αληθινές προσπάθειες, όχι απλώς για να περάσει το πρόγραμμα, ή για να κάνει κέφι ο κόσμος. Για να του μεταδώσω κάτι από μένα. Γιατί εγώ δίνω κάτι και θέλω να παίρνω ενέργεια, αυτή είναι η συναλλαγή με τους ανθρώπους μέσα από το τραγούδι. Για αυτό και τραγουδάω τελικά.

Μόνο για την επικοινωνία και όχι για το έργο;

Για την επικοινωνία μέσα από το έργο.

Όχι για την φήμη, για την αναγνώριση;

Όχι για την φήμη. Η φήμη είναι δευτερεύον, είναι αποτέλεσμα. Κολακεύομαι... Είπαμε ότι θα ήταν ψέμα να λέμε ότι δεν... Αλλά το τραγούδι δεν είναι αυτοσκοπός. Είναι πολύ όμορφα όσα συμβαίνουν. Τώρα που έχω τόσα χρόνια το καταλαβαίνω και το αναλύω. Ίσως όταν ξεκινούσα να μην το καταλάβαινα. Το αισθανόμουν βέβαια, μα δεν το καταλάβαινα όσο με την εμπειρία του σήμερα.

Τους 3 σημαντικότερους σταθμούς της καριέρας σας παρακαλώ...

Ένας μεγάλος σταθμός ήταν η επανεκτέλεση των σμυρναίικων τραγουδιών. Εκτός ότι τα αγαπώ πολύ και πιστεύω ότι αρκετά καλά μπορώ να τα πω, μέσα από αυτά με γνώρισε το πλατύ κοινό.

Πολλοί τραγουδιστές χρησιμοποιούν σαν ασανσέρ τα ρεμπέτικα και τα σμυρναίικα, καταφεύγουν σε αυτά την εποχή που δεν έχουν ρεπερτόριο, εσείς;

Τα σέβομαι και πολύ τα αγαπώ. Σέβομαι την εποχή τους και τους ανθρώπους που τα έγραψαν και τα τραγούδησαν.

Και οι επανεκτελέσεις;

...και επειδή σέβομαι όλα αυτά, με πολύ προσοχή και αγάπη καταπιάνομαι. Για μένα είναι η βάση. Δεν τα απαρνιέμαι. Και σήμερα τα λέω. Είναι πολύ σημαντική αυτή η εποχή για την μουσική δημιουργία του τόπου.

Ο δεύτερος σταθμός;

Ο δεύτερος σταθμός... Θα έλεγα ότι αυτό πάει πολύ πιο μακριά, είναι η γνωριμία μου και η πορεία μου με τον σύζυγο μου, ο οποίος σε όλη την πορεία με βοήθησε απίστευτα. Νομίζω ότι αν δεν είχα την βοήθειά του δεν θα μπορούσα να κάνω πάρα πολλά πράγματα.

Κι όμως, θα έλεγα, είσαστε μουσικά αντίθετοι. Ο Στέλιος Φωτιάδης ξεκινά με την ροκ...

Ένας άνθρωπος που είναι με την μουσική δεν μπορεί παρά να αγαπήσει αυτό το είδος όταν το γνωρίσει. Πολύ νωρίς λοιπόν ο Στέλιος μπήκε στο πνεύμα αυτών των τραγουδιών και τα αγάπησε και πορεύτηκε μαζί μου και με βοήθησε.

Μένει ο τρίτος σταθμός.

Δεν θα μείνω στους δημιουργούς. Συνεργάστηκα με πάρα πολλούς και θα αδικήσω κάποιους. Ο τρίτος σταθμός είναι οι ζωντανές εμφανίσεις. Πολύτιμη εμπειρία. Θα σταθώ στον απόδημο ελληνισμό. Έρχονται με πολύ αγάπη να ακούσουν έναν καλλιτέχνη, ο οποίος δεν είναι ας πούμε μοδάτος, και αισθάνονται σα να πηγαίνουν να δουν την οικογένεια, τους συγγενείς τους.

Τότε και σήμερα άλλαξε πολύ το τραγούδι. Τι είναι αυτό που σας κρατά καλλιτεχνικά ζωντανή στην πλαστική εποχή μας;

Το κυριότερο είναι η επαφή με τον κόσμο. Πάντα θα υπάρχουν μόδες και θα προβάλλονται για εμπορικές σκοπιμότητες. Έστω κι αν ξεφύγει ο κόσμος για ένα διάστημα, μακροπρόθεσμα αντιλαμβάνεται πώς και τι... Έπειτα είναι τι δίνεις στο κοινό. Άμα αξίζει, ο κόσμος αργά ή γρήγορα το βρίσκει.

Μια ερώτηση που έκανα σε προηγούμενο Μετρονόμο για σας στον Νότη Μαυρουδή με τον οποίο συνεργασθήκατε πρόσφατα: Πώς μια τραγουδίστρια που εναλλάσσει ρεπερτόριο, είδη μουσικής μπορεί να τα αποδίδει όλα με τον σωστό τρόπο;

Ε, αν αγαπάς το τραγούδι μπορείς και να το δώσεις. Δεν στέκομαι στο είδος του τραγουδιού. Για παράδειγμα αν είναι ένα όμορφο κομμάτι ενός έντεχνου δημιουργού, χαίρομαι που μου το προτείνει, που σημαίνει ότι μπορεί και να του αρέσω σαν τραγουδίστρια.

Πώς όμως από τον Μπάτη φθάνετε στον Μαυρουδή με ένα κατά τεκμήριο σωστό τρόπο ερμηνείας;

Αυτή είναι η Ελλάδα! Μπορώ, γιατί αγαπώ και τα τραγούδια του Μπάτη και του Μαυρουδή και του Χατζιδάκι. Εντάξει άμα δεν μου πάει, δεν το λέω. Αγαπώ και το δημοτικό τραγούδι. Γιατί να μην το τραγουδήσω... αφού μπορώ!

Με ποια κριτήρια επιλέγετε λοιπόν τα τραγούδια σας;

Ο στίχος και η μουσική είναι πρώτα και μετά η μεγάλη πρόκληση. Δεν έχω πει αυτό το είδος, για να το δοκιμάσω, θα τα καταφέρω; Έχω μεγάλο πείσμα σε αυτό το πράγμα. Από την άλλη μπορεί να είναι και κακό για ένα καλλιτέχνη να μπερδεύει τόσα πολλά είδη. Όταν ένας χαρακτηρίζεται για παράδειγμα ροκ ή λαϊκός, είναι αναγνωρίσιμος και τον ακολουθεί πιο εύκολα ένας κόσμος. Γιατί έχουν κάνει τον κόσμο να ακολουθεί ρεύματα. Εγώ τους μπερδεύω λιγάκι... είμαι μέσα σ' όλα.

Μήπως το κάνετε από εμπορική σκοπιμότητα;

Όχι! Όχι! Ανάποδα λειτουργεί. Αν ήμουν μόνο σε ένα είδος τραγουδιού θα είχα πολύ πιο μεγάλο και πιο φανατικό κοινό.

Υπάρχει ο αντίλογος ότι οι τραγουδιστές επιλέγουν μια μουσική σαλάτα, αλλά αυτό δεν έχει πάντα επιτυχία.

Είναι, ξέρετε, η αισθητική του καθενός και η ικανότητά του να σταθεί μπροστά στον κόσμο και να περάσει όλα αυτά τα είδη και να έχει μια ομαλή διαδοχή για τον ψυχισμό αυτών που τον ακούνε.

Πόσο μετράει σε σας η μόδα;

Παίζει ρόλο μόνο αν είναι καλό το τραγούδι. Αν μου αρέσει ένα τραγούδι, που λένε της μόδας, θα το συμπεριλάβω στο πρόγραμμά μου.

Σήμερα πάντως όλα τα προγράμματα των κέντρων μοιάζουν σε μεγάλο βαθμό.

Αυτό δεν μπορούμε να το αποφύγουμε τελείως. Κάποια τραγούδια που αρέσουν αν δεν τα πεις, θα τα πει κάποιος άλλος.

Πάντως αρκετοί τραγουδιστές σήμερα λένε λιγότερα δικά τους τραγούδια και προτιμούν αυτά που χορεύει ο κόσμος.

Ναι, όχι όλοι όμως. Λέω πολλά από τα δικά μου τραγούδια. Είναι όμως και πολλά άλλα που θέλω να τα πω. Γιατί να μην τα τραγουδήσω; Αν δεν τα τραγουδήσω στις ζωντανές εμφανίσεις πού θα τα πω;

Γιατί οι τραγουδιστές, οι ενορχηστρωτές, οι άνθρωποι των κέντρων, προτιμούν την πιο γρήγορη εκτέλεση των κομματιών. Τα «τρέχουν» σαν ποτ- πουρί;

Νομίζω ότι είναι ψυχολογικό στην εποχή της ταχύτητας. Νομίζουμε ότι κυλάει πιο γρήγορα, συνεπαίρνει τον κόσμο, λειτουργεί καλύτερα. Υπάρχουν όμως τραγούδια που δεν μπορείς να τα πειράξεις, κάποια άλλα τα αγγίζεις λίγο, ίσα να μην τα προδώσεις.

Ηλεκτρικός ή φυσικός ήχος;

Ανάλογα. Μου αρέσουν και τα δυο, ανάλογα με το τραγούδι.

Σας ενοχλεί ο πληθωρισμός της εποχής; Από την αρχή της δισκογραφίας μέχρι το 1960 έχουμε γύρω στους 15.000 ελληνικούς δίσκους όλων των ειδών, περίπου 30.000 κομμάτια. Σήμερα μόνο την τελευταία πενταετία ξεπεράσαμε τα 30.000 κομμάτια.

Όχι στην ουσία. Αυτά που είναι να μείνουν στο χρόνο, θα μείνουν. Όλα θέλουν το χρόνο τους. Καθένας όταν ωριμάζει, όταν ξέρει ποια είμαι εγώ και τι τραγουδάω, αφού πιστεύει ότι έχω κάτι να του πω, θα το αναζητήσει και θα με ακούσει. Το ίδιο θα συμβεί και με άλλους συναδέλφους που δίνουν βάρος στο καλό τραγούδι. Μην ξεχνάτε, άλλωστε, πώς ήρθαν σε μας τα παλιά καλά τραγούδια. Τα επέλεξε ο χρόνος μέσω ημών.

Τα μελλοντικά σας σχέδια;

Συνεχίζουμε τις εμφανίσεις στο Χάραμα και σχεδιάζουμε ένα μήνα στη Θεσσαλονίκη, κατά το Πάσχα. Συζητάμε με τον Ομάρ Φαρούκ Τεκμπιλέκ μήπως κάνουμε κοινές συναυλίες στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Δισκογραφικά, πιθανόν το Πάσχα συνεργασία με τον Μάριο Τόκα, μετά προς το τέλος του έτους έχω μαζέψει ενδιαφέροντα τραγούδια νέων δημιουργών και θέλω να τα τραγουδήσω. Αυτά.

Γράψτε, παρακαλώ, εσείς τον επίλογο της συνέντευξης.

Για το τραγούδι θέλετε προφανώς. Είμαι αισιόδοξη επειδή όλα απορρέουν από την πορεία των ανθρώπων στον χρόνο. Επειδή πιστεύω ότι ακόμα οι άνθρωποι θα σκέφτονται και θα αισθάνονται, το καλό τραγούδι θα βρει και πάλι τον δρόμο του.