Συνέντευξη του Γιώργου Φακανά - τεύχος 35 (2009)

Γιώργος Φακανάς:

"αντιστέκομαι στην αρχή των φθινουσών αποδόσεων"

Συνέντευξη στον Αντώνη Περιβολάκη
(Μετρονόμος, τ. 35, 2009)

Ο Γιώργος Φακανάς είναι κατ΄ αρχήν ένας χαρούμενος δημιουργός, ένας άνθρωπος που παίρνει χαρά από την ίδια του τη δημιουργία. Αυτοδίδακτος μπασίστας, από τους σημαντικότερους του διεθνούς ρεπερτορίου, αφιερωμένος στον ευρύτερο χώρο της τζαζ, συνθέτης, δάσκαλος και δημιουργός και ιδιοκτήτης του μεγαλύτερου Ωδείου στην Ελλάδα, του «Ωδείου Τέχνης Γιώργος Φακανάς».

Γεννημένος το 1961, στο Μοσχάτο, άρχισε από μικρός να παίζει κιθάρα. Όταν του έγινε στα 13 μια πρόταση να παίξει μπάσο στο ροκ γκρουπ της γειτονιάς του αυτός παρά το ότι δεν ήξερε μπάσο αποφάσισε να το μάθει. Σύντομα ήρθε σε επαφή με το χώρο της τζαζ μουσικής, ένα χώρο που δεν μπορούσε κανείς εύκολα εκείνα τα χρόνια να τον γνωρίσει στην Ελλάδα. Έτσι αναγκάστηκε να γίνει αυτοδίδακτος σε αυτό το όργανο γιατί δεν υπήρχαν όχι μόνο σχολές αλλά ούτε καν δάσκαλοι που θα τον οδηγούσαν στη εκμάθηση αυτού του οργάνου. Επιχείρησε να γνωρίσει το μπάσο μέσα από τις γραμμές της τζαζ, πηγαίνοντας στο μοναδικό εν Ελλάδι αυθεντικό τζαζ κλαμπ που υπήρξε ποτέ, το κλαμπ του Μπαράκου στην Πλάκα, αλά και μέσα από δυσεύρετους στην Ελλάδα δίσκους τζαζ όπως αυτούς των των Stanley Clarke και Herbie Hancock. Όπως λέει και ο ίδιος αγάπησε το μπάσο γιατί ταίριαζε ιδιαιτέρως στη ιδιοσυγκρασία του αφού «είναι άνθρωπος που θέλει να έχει γνώση και έλεγχο των καταστάσεων και να βοηθάει σε κάθε πρόβλημα. Αυτό το ρόλο επιτελεί το μπάσο σε μια ορχήστρα. Συνδέει την αρμονία με τη μελωδία, δεν ενοχλεί τη μελωδία και πρέπει να είναι και άρρηκτα δεμένο με το ρυθμό. Συνεπώς αν ένα κομμάτι θεωρήσουμε ότι είναι αρμονία, μελωδία και ρυθμός, το μπάσο βρίσκεται ανάμεσα και στα τρία κοντρολάρει και τα τρία τα ενώνει για να καταλήξουμε σε αυτό που λέμε Μουσική. Άρα παίζει το ρόλο του οργανωτή, αναλαμβάνει να επιλύσει τα προβλήματα σε οποιοδήποτε μουσικό γίγνεσθαι».

Γύρω στα 20 του χρόνια βρέθηκε να είναι ο μοναδικός στην ιστορία Έλληνας, μέλος της Ευρωπαϊκής Ορχήστρας τζαζ νέων, στην οποία συμμετείχε για 3 περίπου χρόνια και μέσα από αυτή του τη συμμετοχή κέρδισε το 1980 το βραβείο του καλύτερου Ευρωπαίου μπασίστα κάτω των 23 χρόνων. Σημειωτέον ότι ο Γιώργος Φακανάς ήταν αυτοδίδακτος και είχε να αντιμετωπίσει συναδέλφους του που σπούδαζαν στις καλύτερες μουσικές ακαδημίες της Ευρώπης. Αυτό δεν έγινε ποτέ γνωστό στην Ελλάδα και όταν επέστρεψε στη πατρίδα του υποδέχτηκαν μόνο … οι γονείς του ενώ το Ελληνικό υπουργείο δεν του έδωσε ποτέ ούτε μια δραχμή κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του στη Ευρωπαϊκή Ορχήστρα Τζαζ, εν αντιθέσει με τους μουσικούς των άλλων χωρών που τους χρηματοδοτούσαν τα υπουργεία των χωρών τους…

Με την επιστροφή του στην Ελλάδα αρχίζει να δουλεύει σαν μουσικός, δάσκαλος και συνθέτης πάντα σο χώρο της τζαζ. Δημιουργεί με τους Τρανταλίδη, Lynch, Φαραζή το ιστορικό συγκρότημα ISKRA την πρώτη σοβαρή προσπάθεια δημιουργίας Ελληνικής τζαζ. Το συγκρότημα έχει μια 4ετή ιστορία η οποία έλαβε τέλος με μια ιστορική συναυλία στο Λυκαβηττό. Σήμερα, ο Γιώργος Φακανάς έχει δημιουργήσει το δικό του γκρουπ, έχει συγγράψει πολλά βιβλία που αφορούν όλο το χώρο της μουσικής, έχει συμμετάσχει σε πάνω από 300 δίσκους – διεθνείς παραγωγές και έχει δημιουργήσει στο Νέο Φάληρο το «Ωδείο Τέχνης» που ανάμεσα στα άλλα στεγάζει όλα τα είδη και τα όργανα μουσικής αλλά και τον εξαιρετική σκηνή «Αθηνά – Live» που φιλοξενεί μερικά από τα κορυφαία ονόματα του εγχώριου αλλά και του διεθνούς ρεπερτορίου. Τα περισσότερα Σαββατοκύριακα του φετινού χειμώνα αλλά και της άνοιξης, μέχρι και το Μάη του 2010 είναι γεμάτα μουσική για τους εραστές του χώρου αλλά και για όσους αναζητούν κάτι άλλο και έχουν τα αυτιά τους ανοιχτά…

Τελευταία του δισκογραφική δουλειά είναι το “Interspirit” που κυκλοφορεί λίγο πριν το τέλος toy 2009, με συμμετοχή του διεθνούς μπασίστα Anthony Jackson. Είναι ουσιαστικά το πρώτο προσωπικό CD του Anthony Jackson στη μακρόχρονη ιστορία του και αποτελεί εξαιρετική τιμή το γεγονός ότι διάλεξε έναν Έλληνα συνάδελφό του να γράψει τη μουσική γι’ αυτό.

-----

Κύριε Φακανά πείτε μας πρώτα μερικά λόγια για το δημιούργημά σας, το «Ωδείο Τέχνης».

Όταν άρχισα να γράφω τα βιβλία αυτό το πράγμα με οδήγησε σιγά στην εκπαίδευση και τελικά οδηγήθηκα στο να φτιάξω τον δικό μου χώρο που ήταν ένα όνειρο ζωής. Στην αρχή ξεκίνησα από μια αποθήκη που ήταν πίσω από το μαγαζί ηλεκτρικών του πατέρα μου, μετά κάναμε ένα υπόγειο στούντιο στο σπίτι μου και κατόπιν πέρασα σε αυτό το κτίριο, το Ωδείο Τέχνης που σήμερα θεωρείται από το Υπουργείο Πολιτισμού το μεγαλύτερο Ωδείο στην Ελλάδα. Το αποφάσισα διότι σκέφτηκα ότι αφού δεν θέλω να πάω να εγκατασταθώ στο εξωτερικό να ζήσω μιας και λατρεύω τη χώρα μου θα κάνω αυτό πράγμα εδώ για να φέρω το εξωτερικό στην Ελλάδα. Και αυτόν το στόχο τον έχω πετύχει στο απόλυτο. Ο,τι κάνει οποιοσδήποτε μουσικός στο εξωτερικό το κάνουμε κι εμείς εδώ στο Ωδείο Τέχνης αυτή τη στιγμή χωρίς να έχω να ζηλέψω τίποτα χωρίς να αισθάνομαι καθόλου μειονεκτικά και μίζερα. Το Ωδείο φιλοξενεί όλα τα είδη της μουσικής ακόμα και τις ειδικές μουσικές για θέατρο και σινεμά, έχει στούντιο ηχογραφήσεων και φιλοξενεί επίσης την Παιδική Χορωδία του Δημήτρη Τυπάλδου.

Θα ήθελα μια συνηγορία υπέρ της τζαζ στην Ελλάδα και πως αυτή η μουσική ταιριάζει με το Ελληνικό ηχόχρωμα;

Υπάρχουν παγκόσμια μουσικά ιδιώματα και υπάρχουν και τοπολαλιές. Οι τελευταίες γεννήθηκαν και εκπροσωπούν τους κατοίκους ενός συγκεκριμένου γεωγραφικού χώρου και τίποτα παραπάνω. Είναι οι λαϊκές – φολκλορικές μουσικές κάθε τόπου. Όμως, τα παγκόσμια μουσικά ιδιώματα είναι είδη που γεννήθηκαν για να εκπροσωπήσουν τον πλανήτη. Δεν έχουν όριο, δεν έχουν σύνορά δεν έχουν τίποτα. Τέτοια παγκόσμια είδη είναι η κλασσική, το συμφωνικό ιδίωμα, η ροκ μουσική, το μπλουζ σαν συστατικό δημιουργίας άλλων μουσικών. Παγκόσμια μουσική γλώσσα είναι η τζαζ. Μέσα στη τζαζ ενυπάρχει το fusion που σημαίνει «πρόσμιξη». Το Fusion είναι πολύ υψηλή τέχνη διότι κατόρθωσε να παντρέψει τοπολαλιές με τη τζαζ. Εν γένει η τζαζ είναι μια διεθνής μουσική, ένα διεθνές γλωσσάριο. Μόνο αν εμείς θέσουμε παρωπίδες θα διαπιστώσουμε ύπαρξη προβλημάτων στη σχέση της τζαζ με την ιδιοσυγκρασία του Έλληνα.

Ναι, αλλά πολλοί υποστηρίζουν ότι η Ελληνική μουσική δεν συνάδει άμεσα με το χώρο της τζαζ γιατί η πρώτη εκφράζει τα χαρακτηριστικά φωτός και σκιας που υπάρχουν έντονα στο Ελλαδικό τοπίο εν αντιθέσει με τη τζαζ που ως πιο Ευρωπαϊκή δεν εκφράζει αντιθέσεις.

Και τι είναι αυτό το τελευταίο; Δηλαδή, εν τέλει, τι είναι Ελληνική μουσική; Είμαι ελεύθερος άνθρωπος, πολίτης του κόσμου, με ενδιαφέρει να παίρνω και αν συλλέγω πράγματα και ιδέες από ο,τι έχει δημιουργήσει το ανθρώπινο πνεύμα. Και εδώ θέλω να ανοίξω δύο ζητήματα: πρώτον το τι είναι Ελληνική μουσική και δεύτερον ποιος κρίνει την κάθε μουσική παραγωγή το κάθε μουσικό έργο. Όσον αφορά το πρώτο κι αν θέλω να είμαι τίμιος, εντάξει, Ελληνική μουσική είναι η Βίσση και ο Ρουβάς, τα σκυλάδικα αλλά Ελληνική μουσική είναι και Θεοδωράκης, ο Χατζιδάκις, ο Σκαλκώτας, ο Χατζιδάκις, Ο Χρήστου, η Κάλλας, τα Κρητικά, τα νησιώτικα, η Ελληνική τζαζ… Επί της ουσίας, ο δημιουργός είναι ελεύθερος να πάρει από οπουδήποτε… Δεν έχει περισσότερο φως η Ελληνική μουσική ούτε λιγότερο φως η τζαζ. Ο μουσικός είναι εκείνος που θα έχει υψηλή κατάρτιση από τον οποίο θα έχω την απαίτηση να μου παράγει φως. Η μουσική δημιουργία δεν μπορεί να έχει σύνορα. Επίσης, μιλώντας για αυτούς που κάνουν κριτική στα μουσικά έργα, θεωρώ ότι δικαίωμα κριτικής έχει μόνον αυτός που γνωρίζει μουσική. Όλοι έχουν την άποψή τους βεβαίως για κάθε δημιούργημα αλλά δεν μπορώ να καταλάβω γιατί είναι πιο βαρύνουσας σημασίας η άποψη ενός μουσικού δημοσιογράφου από την άποψη των ανθρώπων που περνάνε εδώ απ΄ έξω…. Οι παγκόσμιες μουσικές γλώσσες είναι αυτές που μπορούν να εκφράσουν τους πάντες και τα πάντα. Ένας αυτοσχεδιασμός υπάρχει σε ένα ηπειρώτικο αλλά η τζαζ προτείνει τον αυτοσχεδιασμό να τον κάνουμε παγκόσμιο μουσικό μήνυμα.

Υπάρχει επίσης μια παρεξήγηση στην Ελλάδα που αφορά την καταγωγή της τζαζ, είναι διάχυτη η αίσθηση ότι είναι Αμερικάνικη μουσική…

Η τζαζ δεν είναι Αμερικάνικο μουσικό είδος. Μια Ευρωπαία και ένας Αφρικανός πήγαν και γέννησαν το παιδί τους στην Αμερική . Ρυθμοί Αφρικάνικοι, αρμονία Ευρωπαϊκή και τόπος ανάπτυξης στην Αμερική που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Για να μην πω και το άλλο: οι περισσότερες κλίμακες της τζαζ λέγονται Dorian, Frygian, Lydian, Aeolian, Locrian, δηλαδή ελληνικά ονόματα… Το πρόβλημα είναι άλλο: τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης εμποδίζουν την προβολή αυτών των είδών διότι παίρνουν κάποιες εντολές από μια κεντρική διοίκηση που λέει: εγώ θέλω να παράγω για τον κόσμο φτηνά προϊόντα, διότι αν ο κόσμος ζητήσει ακριβά προϊόντα εγώ θα έχω ένα πολύ υψηλό κόστος παραγωγής και δεν περισσεύουν λεφτά για κότερα κ.λ.π…. Ξέρετε το κόστος παραγωγής της τζαζ είναι πολύ υψηλό διότι είναι μουσική διαμάντι. Όλοι αυτοί οι δήθεν μουσικοί και παραγωγοί τύπου Φοίβος κ.λ.π. δεν είναι μουσικοί, είναι έμποροι που εκπορνεύουν τη μουσική. Η Μουσική είναι μια μεγάλη θεά που εμείς την υπηρετούμε ενώ αυτοί την εμπορεύονται, την εκμεταλλεύονται. Οι ίδιοι δεν ξέρουν μουσική. Συνηθίζω να λέω ότι κάθε έρημος έχει και οάσεις. Η άμμος είναι για τους πολλούς, η οάσεις είναι λίγες και είναι για τους λίγους. Όποιος ψάχνει τις βρίσκει και αντί να καταναλώσει άμμο, εκεί θα πιεί νερό.

Μου άρεσε που είχες πει στο παρελθόν πως συνεργάζεσαι με ανοιχτά μυαλά που ονειρεύονται ένα χαρούμενο και σκεπτόμενο κόσμο.

Πάντα, προπαντός χαρούμενο κόσμο. Η ζωή είναι μικρή και μεγάλη μαζί. Το βασικό συναίσθημα είναι η χαρμολύπη. Τα άλλα είναι ακραίες καταστάσεις. Και εγώ είμαι μέσα στην καλή χαρά παρά το γεγονός ότι μέσα σε όλες αυτές τις υποχρεώσεις που έχω είμαι απόλυτα μόνος μου, χωρίς κρατικές επιχορηγήσεις, χωρίς δάνεια, χωρίς ούτε καν συμπαραστάτες επιπέδου χορηγών, μόνο ψήγματα από κάποιους ανθρώπους. Εγώ όμως είμαι μες στην καλή χαρά γιατί κάνω αυτό που μου αρέσει. Έκανα το χόμπι μου δουλιεά μου και ζω καλά από αυτό. Είναι μοναχικός ο δρόμος βέβαια, είναι λίγοι αυτοί που μένουν πιστοί στις αξίες τους και τις αρχές τους. Η δική μου η αρχή είναι να αντισταθώ στην αρχή των φθινουσών αποδόσεων μια αρχή που διέπει όλους τους ανθρώπους κυρίως με την πάροδο του χρόνου. Δεν μιζεριάζω, νιώθω ευτυχής που κατάφερα και έκανα και κάνω ακόμα όλα αυτά τα πράγματα και που ενθαρρύνω τους νεότερους όχι μόνο να μαθαίνουν εδώ αλλά να παίζουν συνεχώς μόνοι τους για να ανακαλύπτουν...