Ηλίας Βολιότης - Καπετανάκης: "Μούσα Πολύτροπος"

Ηλίας Βολιότης – Καπετανάκης

Μούσα Πολύτροπος

Μελωδική και κοινωνική διαδρομή από το δημοτικό στο «ρεμπέτικο»

Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Ηλίας Βολιότης-Καπετανάκης στο νέο βιβλίο του "ΜΟΥΣΑ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΣ. Μελωδική και κοινωνική διαδρομή από το δημοτικό στο 'ρεμπέτικο'", μας καλεί σε ένα άκρως ενδιαφέρον μελωδικό ταξίδι με πρωτοδημοσίευτες αποκαλύψεις ανατρέποντας τις μέχρι τώρα ανιστόρητες θέσεις ερευνητών και ποικίλων «ρεμπετολόγων» που μεταφέρουν μηχανιστικά γαλλικά ή άλλα ευρωπαϊκά μελετητικά μοντέλα και μέσα σε αυτά θέλουν να πνίξουν τα μελωδικά καλούδια των ελληνικών πληθυσμών, οι οποίοι συρρέουν στα εγχώρια ανάπηρα αστικά κέντρα και στα ξένα σκλαβοπάζαρα. Ωστόσο το πιο σημαντικό είναι ότι ο συγγραφέας δεν περιορίζεται στην με επιθετική γλώσσα διατύπωση προσωπικών απόψεων. Παραθέτει πληθώρα στοιχείων πάνω στια οποία αυτές εδράζονται. Ενδεικτική σταχυολόγηση εικόνων από την λαϊκή μουσική μας ιστορία:

* Οι απαρχές του τραγουδιού από τους αρχαιοελληνικούς τρόπους στα αραβοπερσικά μακάμια, στους βυζαντινούς ήχους και στα μυστήρια «ρεμπέτικα» καραντουζένια. Οι μουσικές διεργασίες στην εκκλησιαστική και κοσμική μουσική του Βυζαντίου. Οι Ρωμιοί συνθέτες της Πόλης και οι ασίκηδες της Ανατολής.

* Οι αναζητήσεις στο νεοσύστατο ελληνικό κρατίδιο. Οι πρώτες βεγγέρες. Κλέφτικα και άλλα δημοτικά άσματα εναντίον βαυαρικών εμβατηρίων. Τα πρώτα λαϊκά μουσικά αστικά πειράματα και η ανίατη ξενομανία της άρχουσας τάξης. Η μουσική στο Κωμειδύλλιο και στην Αθηναϊκή Επιθεώρηση. Οι έντιμες πλην ατελέσφορες προσπάθειες των συνθετών της Επτανησιακής και της Αθηναϊκής Καντάδας. Τα τραγούδια του Καραγκιόζη.

* Η περιφρονημένη από την εξουσία δημοτική παράδοση που όσο την πολεμά η άρχουσα τάξη τόσο καρπίζει πρωτότυπο έργο και διαρκώς μετουσιώνεται στο λαϊκό τραγούδι των αστικών κέντρων. Για πρώτη φορά αναλύεται σε βάθος ο μηχανισμός μετάβασης από το δημοτικό στο «ρεμπέτικο» τραγούδι. Το δίστιχο, το ταξίμι και ο αμανές, δηλαδή ο διαρκής, πληθωρικός, ποικιλώνυμος και ποικιλότροπος στιχουργικός, οργανικός και φωνητικός αυτοσχεδιασμός, η μαμή της μουσικής σε ολόκληρη την μεσογειακή λεκάνη, «ξεγεννά» και το ελληνικό λαϊκό αστικό τραγούδι.

* Οι φυλακές, ο στρατώνας, οι συντεχνίες και η συμβολή τους στην λαϊκή μούσα. Τι τραγουδάνε οι εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες μετανάστες, που παίρνουν το δρόμο για τα αμερικάνικα σκλαβοπάζαρα;

* Ο «βραχνάς» της ανατολικής μουσικής στην Αθήνα με βάση τα θεάματα των εφημερίδων μετά το 1855 και οι επιμειξίες της με τα ελλαδίτικα την ίδια εποχή τραγούδια. Η ανάδυση του Πειραιά σαν το κέντρο της λαϊκής πολιτιστικής ζωής.

* Σμύρνη-Κωνσταντινούπολη-Θεσσαλονίκη κοιτίδες προηγμένης αστικής και μουσικής ζωής. Εστουδιαντίνες, μισμαγιές, σεφαραδίτικα τραγούδια και άλλα πειράματα που συγκλίνουν μετά την Καταστροφή για την νέα μουσική επανάσταση.

* «Σμυρναίικα» και «Πειραιώτικα» «ρεμπέτικα». Η «Τετράς η Ξακουστή, του Πειραιώς». Η λογοκρισία. Ο μύθος του χασικλίδικου ρεμπέτικου. Το κοσμικό …περιθώριο του λεγόμενου ελαφρού τραγουδιού.

* Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και το τραγούδι. Το ολέθριο παραμύθι της «Τραγουδίστριας της Νίκης» και τα αληθινά τραγούδια με τα οποία πολεμά και αντιστέκεται ο λαός. Το «ρεμπέτικο» η μοναδική απαντοχή στο άθλιο μετεμφυλιακό κλίμα υπερβαίνει την φασιστική λογοκρισία.

* Ο… διάλογος των προκατειλημμένων κωφών για το «ρεμπέτικο» από το 1947 μέχρι σήμερα.

Το εξώφυλλο και το οπισθόφυλλο είναι του Γιώργου Σταθόπουλου. Ο Σώτος Αλεξίου φιλοτέχνησε σχέδια χαρακτηριστικά της ατμόσφαιρας της εποχής και ο Νίκος Μπλαζάκης φιγούρες Καραγκιόζη.